آمار به‌روز سرطان دهانه رحم در جهان و ایران: وضعیت، پیشگیری و امید

سرطان دهانه رحم یکی از شایع‌ترین و قابل پیشگیری‌ترین سرطان‌ها در زنان است. آگاهی از آخرین آمار جهانی و وضعیت آن در ایران، برای برنامه‌ریزی بهداشتی و افزایش توجه به غربالگری و پیشگیری ضروری است.

آخرین آمار جهانی سرطان دهانه رحم )منبع: (GLOBOCAN 2022 – IARC

شیوع سالانه:  در سال 2022، حدود 604,000  مورد جدید سرطان دهانه رحم در سراسر جهان تشخیص داده شد.

مرگ‌ومیر سالانه:  این بیماری منجر به مرگ حدود 342,000  زن در همان سال شد.

رتبه جهانی:

• چهارمین سرطانشایع در زنان (پس از سرطان پستان، کولورکتال و ریه)
• چهارمین عاملمرگ‌ومیر ناشی از سرطان در زنان

توزیع نابرابر:  بار اصلی بیماری بر دوش کشورهای کم‌درآمد و متوسط‌درآمد است.

• بیش از90%  موارد جدید و 90%  مرگ‌ها در این کشورها رخ می‌دهد.

علت اصلی:  تقریباً تمام موارد سرطان دهانه رحم ناشی از عفونت پایدار با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) به‌ویژه انواع پرخطر آن است.

امید به پیشگیری:  با وجود آمار بالا، این سرطان به‌طور بالقوه قابل پیشگیری است از طریق:

• واکسیناسیون HPV (پیشگیری اولیه)
• غربالگری منظم(پاپ اسمیر و تست (HPV و درمان ضایعات پیش‌سرطانی (پیشگیری ثانویه)

وضعیت سرطان دهانه رحم در ایران (بر اساس آخرین گزارش‌های ملی):

1. شیوع سالانه:  بر اساس داده‌های ثبت سرطان ایران (سال 1400 – معادل 2021 میلادی):
   • سرطان دهانه رحمهشتمین سرطان شایع در میان زنان ایرانی است.
   • سالانه حدود1500 تا 2000 مورد جدید تشخیص داده می‌شود (تخمین بر اساس نرخ بروز و جمعیت).

نرخ بروز استاندارد شده سنی (ASR) :   حدود  4 تا 5 مورد به ازای هر ۱۰۰,۰۰۰ زن (این نرخ نسبت به میانگین جهانی و بسیاری از کشورها پایین‌تر است، اما نیاز به توجه مستمر دارد).

روند:  برخی مطالعات نشان‌دهنده یک روند افزایشی در میزان بروز در سال‌های اخیر در ایران است که لزوم تقویت برنامه‌های پیشگیری را پررنگ می‌کند.

مرگ‌ومیر:  سالانه منجر به مرگ صدها زن در ایران می‌شود (آمار دقیق ملی به‌روز در دسترس نیست، اما بر اساس نسبت‌های جهانی قابل تخمین است).

چالش‌های پیش‌روی ایران:

• پوشش ناکافی برنامه‌هایغربالگری منظم (پاپ اسمیر) در سطح ملی.
• دسترسی نابرابر به خدمات غربالگری و درمانی در مناطق مختلف کشور.
• آگاهی محدود بخشی از جامعه زنان درباره عوامل خطر (HPV) و اهمیت غربالگری.
• نیاز به گسترش و تقویت برنامهواکسیناسیون ملی HPV برای دختران نوجوان (که اخیراً آغاز شده است).

اقدامات مثبت:

• آغاز برنامه ملی واکسیناسیون HPV برای دختران ۹ تا ۱۴ سال (گامی بزرگ درپیشگیری اولیه).
• وجود دستورالعمل‌های ملی برای غربالگری سرطان دهانه رحم.
• افزایش تدریجی آگاهی‌ عمومی نسبت به این بیماری.

جمع‌بندی و پیام کلیدی:

• سرطان دهانه رحم یکتهدید جهانی برای سلامت زنان، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه است.
• در ایران، اگرچه نرخ بروز نسبتاً پایین‌تر از میانگین جهانی است، امانیازمند هوشیاری و اقدام پیشگیرانه قوی‌تر است.
• خبر امیدوارکننده: این سرطان به طور چشمگیری قابل پیشگیری است!
• واکسیناسیون HPV (به‌ویژه برای دختران نوجوان) موثرترین راه پیشگیری است.
• غربالگری منظم پاپ اسمیر و/یا تست HPVبرای زنان بالغ، کلید تشخیص زودهنگام و درمان ضایعات پیش‌سرطانی است.   
• افزایشآگاهی عمومی زنان و خانواده‌ها درباره راه‌های پیشگیری و اهمیت غربالگری حیاتی است.

با سرمایه‌گذاری بر روی واکسیناسیون، گسترش پوشش غربالگری و افزایش آگاهی، می‌توان بار این سرطان قابل پیشگیری را در ایران و جهان به‌طور قابل توجهی کاهش داد.