روش های تشخیصی
تشخیص سرطان تخمدان | روش‌های شناسایی و تأیید بیماری
تشخیص سرطان تخمدان در مراحل اولیه چالش‌برانگیز است. هیچ آزمایش غربالگری ساده و تأییدشده‌ای (مانند ماموگرافی برای سرطان پستان) برای تشخیص زودهنگام این سرطان در جمعیت عمومی زنان بدون علامت وجود ندارد. بنابراین، تشخیص معمولاً زمانی آغاز می‌شود که علائم هشداردهنده ظاهر شده یا توده لگنی در معاینه شناسایی شود. اگر علائم مشکوک به سرطان تخمدان دارید، مراجعه به متخصص زنان و زایمان اولین گام حیاتی است. پزشک با توجه به شرح حال و معاینه شما، ممکن است مجموعه‌ای از بررسی‌های زیر را توصیه کند:
۱. معاینه لگنی (Pelvic Examination) :
- پزشک به‌طور دقیق ناحیه لگن را معاینه می‌کند.
- با معاینه دستی (از طریق واژن و رکتوم یا شکم)،اندازه، شکل و قوام رحم و تخمدان‌ها ارزیابی می‌شود.
- هدف: شناساییتوده‌ها، حساسیت به لمس یا ناهنجاری‌های دیگر.
- نکته: وجود یک معاینه لگنی طبیعیبه‌تنهایی سرطان تخمدان را رد نمی‌کند، به‌ویژه در مراحل اولیه یا در زنان چاق.
۲. آزمایش‌های تصویربرداری (Imaging Tests) :
- سونوگرافی ترانس واژینال (Transvaginal Ultrasound – TVUS) :
- پروب سونوگرافی وارد واژن می‌شود.
- بهترین روش برایبررسی دقیق اندازه، ساختار و ویژگی‌های تخمدان‌ها و رحم.
- می‌تواندکیست‌ها، توده‌های جامد یا ترکیبی و تجمع مایع (آسیت) را شناسایی کند و به افتراق ضایعات خوش‌خیم از بدخیم کمک نماید.
- سی‌تی‌اسکن (CT Scan) شکم و لگن:
- برایتعیین اندازه و موقعیت دقیق تومور، ارزیابی گسترش احتمالی سرطان به غدد لنفاوی، کبد یا سایر اندام‌های شکمی و برنامه‌ریزی جراحی استفاده می‌شود.
- ام‌آر‌آی (MRI) لگن:
- جزئیات بافت‌نرم را بهتر نشان می‌دهد و می‌تواند درارزیابی دقیق‌تر توده‌ها و افتراق آن‌ها مفید باشد، به‌ویژه در موارد پیچیده.
۳. آزمایش‌های خون (تومور مارکرها Tumor Markers):
اندازه گیری CA-125 (Cancer Antigen 125) :
- شایع‌ترین تومور مارکر مرتبط با سرطان تخمدان اپیتلیال است.
- نکات مهم:
- سطح CA-125 ممکن است در بسیاری از شرایط خوش‌خیم (آندومتریوز، عفونت لگنی، فیبروم‌ها) نیز افزایش یابد.
- همه انواع سرطان تخمدان (به‌خصوص انواع غیراپیتلیال) CA-125 را افزایش نمی‌دهند.
- این آزمایش به‌تنهایی برای تشخیص قطعی سرطان تخمدان کافی نیست.
- کاربرد اصلی:
- کمک بهتفکیک ضایعات خوش‌خیم و بدخیم (در کنار تصویربرداری و معاینه)
- پایش پاسخ به درماندر افراد مبتلا به سرطان اپیتلیال تخمدان که سطح CA-125 آن‌ها قبل از درمان بالا بوده است.
- شناسایی عود بیماریپس از درمان.
- سایر تومور مارکرها: در موارد خاص یا برای انواع غیراپیتلیال (مثل AFP برای تومورهای کیسه زرده، hCG برای کوریوکارسینوما، Inhibin برای تومورهای استرومایی) ممکن است درخواست شوند.
۴. جراحی و آسیب‌شناسی (Surgery and Pathology) :
- روش قطعی تشخیص: بیوپسی (نمونه‌برداری) و بررسی میکروسکوپی بافت توسط پاتولوژیست تنها راه تأیید قطعی سرطان تخمدان است.
- روش نمونه‌برداری:
- جراحی (Laparotomy یا Laparoscopy) : معمولاً جراح توده تخمدانی و گاهی اوقات کل تخمدان و لوله فالوپ مربوطه را برمی‌دارد (سالپینگو-اووفورکتومی). در صورت شک بالینی بالا به سرطان پیشرفته، اغلب جراحی سیتوریدکتیو اولیه (برداشتن حداکثر ممکن تومور) انجام می‌شود.
- نمونه‌برداری از مایع آسیت یا پلور (در صورت وجود): برای یافتن سلول‌های سرطانی
- بررسی پاتولوژیک:
- آسیب‌شناس (پاتولوژیست) بافت را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند تاوجود سلول‌های سرطانی را تأیید کند.
- نوع دقیق سرطان تخمدان(مثلاً سروز درجه بالا، تومور سلول‌های زایا) را تعیین می‌کند.
- درجه (Grade)تومور را مشخص می‌کند.
تشخیص سرطان تخمدان اغلب نیازمند رویکرد چندوجهی (ترکیبی از معاینه، تصویربرداری، آزمایش خون و در نهایت جراحی و آسیب‌شناسی) است. تیم پزشکی شامل متخصص زنان، انکولوژیست زنان، رادیولوژیست و پاتولوژیست، با همکاری هم بهترین روش تشخیصی و مرحله‌بندی را برای شما تعیین می‌کنند.