عوامل خطر سرطان تخمدان | چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا هستند؟

در حالی که دلیل دقیق ابتلا به سرطان تخمدان در بیشتر موارد ناشناخته است، پژوهش‌ها چندین عامل خطر (Risk  Factors)  را شناسایی کرده‌اند که احتمال ابتلای فرد به این بیماری را افزایش می‌دهند. توجه به این نکته ضروری است که داشتن یک یا چند عامل خطر به معنای حتمی بودن ابتلا نیست، و بسیاری از افراد مبتلا ممکن است هیچ عامل خطر شناخته‌شده‌ای نداشته باشند. خطر کلی ابتلای یک زن به سرطان تخمدان در طول عمر حدود ۱.۳٪ است.

مهم‌ترین عوامل خطر شناخته‌شده برای سرطان تخمدان عبارتند از:

1. سن:

   • خطر ابتلا با افزایش سن به‌طور چشمگیری بالا می‌رود. بیشتر موارد سرطان تخمدان پس از یائسگی و در زنان بالای ۵۰ سال تشخیص داده می‌شود.

2. جهش‌های ژنتیکی ارثی:

   • حدود۱۵-۲۵٪ از سرطان‌های تخمدان با جهش‌های ژنتیکی ارثی مرتبط هستند.
   • شایع‌ترین و مهم‌ترین این جهش‌ها در ژن‌هایBRCA1  و BRCA2 (ژن‌های مرتبط با سرطان پستان و تخمدان) رخ می‌دهد. زنانی که جهش BRCA1 دارند، ۳۹-۴۶٪ و آنهایی که جهش BRCA2 دارند، ۱۰-۲۷٪ خطر ابتلا به سرطان تخمدان در طول عمرشان را دارند.
   • جهش‌های مرتبط باسندرم لینچ (Lynch Syndrome)  که به آن سرطان کولورکتال غیرپولیپوز ارثی یا HNPCC نیز می‌گویند. در این سندرم خطر سرطان تخمدان، اندومتر و کولورکتال نیز افزایش می یابد.

3. سابقه خانوادگی سرطان تخمدان، پستان یا کولورکتال:

   • داشتن خویشاوند درجه یک (مادر، خواهر، دختر) مبتلا به سرطان تخمدان، خطر فرد را افزایش می‌دهد.
   • سابقه خانوادگی سرطان پستان (به‌ویژه در سنین جوانی) یا سرطان کولورکتال نیز می‌تواند نشان‌دهنده خطر ژنتیکی افزایش‌یافته برای سرطان تخمدان باشد.

4. سابقه شخصی سرطان پستان:

   • زنانی که سابقه سرطان پستان داشته‌اند، به‌ویژه اگر بیماری آنها با جهش‌های BRCA مرتبط باشند، در معرض خطر بالاتری برای سرطان تخمدان هستند.

5. آندومتریوز (Endometriosis) :

   • این وضعیت که در آن بافت مشابه پوشش داخلی رحم (آندومتر) در خارج از رحم رشد می‌کند، با افزایش خطر انواع خاصی از سرطان تخمدان (به‌ویژه کارسینوم‌های آندومتریوئید و سلول شفاف) مرتبط است.

6. عوامل مرتبط با باروری و هورمونی:

   • شروع قاعدگی در سنین پایین‌تر (قبل از ۱۲ سالگی)
   • یائسگی در سنین بالاتر (پس از ۵۵ سالگی)
   • هرگز باردار نشدن (Nulliparity)
   • ناباروری: خود ناباروری یا استفاده از برخی داروهای باروری ممکن است خطر را کمی افزایش دهد (تحقیقات در این زمینه ادامه دارد).

7. چاقی (Obesity) :

   • داشتن شاخص توده بدنی (BMI) بالا (به‌ویژه در میانسالی) با افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان مرتبط است. چاقی می‌تواند سطح هورمون‌ها را تغییر داده و التهاب مزمن ایجاد کند.

8. هورمون درمانی پس از یائسگی (HRT) :

   • استفاده طولانی‌مدت (به‌ویژه بیش از ۵ سال) از استروژن به تنهایی (بدون پروژسترون) پس از یائسگی، خطر سرطان تخمدان را افزایش می‌دهد. استفاده از ترکیب استروژن+پروژسترون نیز ممکن است خطر را کمی افزایش دهد.

عوامل محافظت‌کننده (کاهنده خطر):

• استفاده از قرص‌های پیشگیری از بارداری خوراکی (OCPs) : استفاده طولانی‌مدت (۵ سال یا بیشتر) می‌تواند خطر را تا ۵۰٪ کاهش دهد.
• بارداری کامل (به‌ویژه قبل از ۳۵ سالگی) و شیردهی: هرچه تعداد بارداری‌های کامل بیشتر و دوره شیردهی طولانی‌تر باشد، خطر کمتر است.
• انجام جراحی‌های زنان: بستن لوله‌ها (Tubal Ligation) و به‌ویژه برداشتن رحم (هیسترکتومی) با حفظ تخمدان‌ها ممکن است خطر را تا حدی کاهش دهد. برداشتن هر دو تخمدان و لوله‌های فالوپ (سالپینگو-اووفورکتومی دوطرفه) راه اصلی پیشگیری در زنان پرخطر ژنتیکی است.

اگر سابقه خانوادگی قوی سرطان (تخمدان، پستان، کولورکتال، پانکراس) دارید یا نگران عوامل خطر خود هستید، با پزشک یا مشاور ژنتیک صحبت کنید. ارزیابی دقیق خطر می‌تواند به برنامه‌ریزی برای نظارت یا اقدامات پیشگیرانه کمک کند.