درمانهای هدفمند سرطان تخمدان
بخش اول: آزمایشهای بالینی و مولکولی برای سرطان تخمدان
تشخیص دقیق و شناسایی ویژگی‌های مولکولی سرطان، پایه برنامه‌ریزی درمان شخصی‌سازی‌شده است. آزمایشهای رایج شامل موارد زیر می‌شوند:
۱. تصویربرداری تشخیصی
- سونوگرافی ترانس واژینال: برای بررسی توده‌ها یا کیست‌های غیرطبیعی در تخمدانها.
- سیتی‌اسکن/ام‌آرآی: ارزیابی اندازه تومور، گسترش به اندام‌های مجاور، یا درگیری غدد لنفاوی.
- پت اسکن: شناسایی متاستاز در موارد پیشرفته.
۲. آزمایشهای خون
- CA-125 : پروتئینی که اغلب در سرطان تخمدان افزایش می‌یابد (اما در برخی شرایط خوشخیم نیز بالا میرود).
- HE4 (پروتئین اپیدیدیمیس انسانی ۴): نشانگر مکمل برای تشخیص و پایش سرطان.
۳. بیوپسی و جراحی اکتشافی
- بیوپسی لاپاراسکوپی یا جراحی: نمونه‌برداری از بافت تخمدان برای تأیید تشخیص.
- جراحی سیتوری‌داکتیو: برداشتن حداکثری تومور در حین تشخیص برای ارزیابی دقیق‌تر.
۴. ارزیابی هیستوپاتولوژیک
- تعیین نوع سرطان (مثلاً اپیتلیال، ژرم سل، یا استرومال) و درجه‌بندی (Grade) تومور.
۵. آزمایشهای مولکولی و ژنتیکی
- آزمایش جهشهای BRCA1/BRCA2 : شناسایی ناهنجاریهای ارثی مرتبط با خطر بالای سرطان تخمدان.
- آزمایش نقص ترمیم همولوگ (HRD) Homologous Recombination Deficiency : برای تعیین حساسیت به مهارکنندههای PARP.
- وضعیت MSI/dMMR : بررسی نقص در سیستم ترمیم DNA (مربوط به پاسخ به ایمونوتراپی).
- توالی‌یابی نسل جدید (NGS) : شناسایی جهشهای سوماتیک (مانند KRAS, BRAF, TP53) برای انتخاب درمان هدفمند.
- بیومارکرها:
- گیرنده‌های هورمونی (ER/PR) : در برخی زیرگروه‌ها (مثلاً تومورهای استرومال) مفید است.
- بیومارکرهای التهابی: مانند IL-6 در موارد خاص.
بخش دوم: درمانهای هدفمند برای افراد پرخطر یا مبتلا به سرطان پیشرفته
درمانهای هدفمند بر اساس ویژگی‌های مولکولی تومور طراحی می‌شوند:
۱. مهارکنندههای PARP
- داروها: اولاپاریب (Olaparib)، نیراپاریب (Niraparib)، روکاپاریب (Rucaparib).
- کاربرد: برای تومورهای با جهش BRCA یا نقص HRD. این داروها با مسدود کردن ترمیم DNA، سلولهای سرطانی را از بین می‌برند.
۲. درمان ضد رگزایی
- دارو بواسیزوماب (Bevacizumab): آنتی‌بادی ضد VEGF.
- کاربرد: مهار رشد عروق خونی تومور در موارد پیشرفته یا عودکننده.
۳. ایمونوتراپی
- داروها: پمبرولیزوماب (Pembrolizumab)، آولوماب (Avelumab).
- کاربرد: برای تومورهای با وضعیت MSI-H/dMMR که پاسخ به مهارکنندههای PD-1/PD-L1 میدهند.
۴. مهارکنندههای مسیرهای سیگنالینگ
- مهارکنندههای PI3K/AKT/mTOR (مثلاً آلپلیسیب): برای تومورهای با جهش در این مسیر.
- مهارکنندههای MEK/RAF (مثلاً ترامتینیب): در تومورهای با جهش KRAS/BRAF.
۵. آنتی‌بادی‌های کنژوگه (مزدوج‌شده) با دارو (ADCs)
- دارو: میروتوکسیماب سوراوتین (Mirvetuximab soravtansine).
- کاربرد: هدفگیری سلولهای با بیان بالای گیرنده فولات (FRα) در سرطان اپیتلیال.
۶. هورمون‌درمانی
- داروها: مهارکنندههای آروماتاز (مثلاً لتروزول)، آگونیستهای GnRH .
- کاربرد: برای تومورهای استرومال یا اپیتلیال با گیرنده‌های هورمونی مثبت.
۷. پیشگیری برای افراد پرخطر
- جراحی پیشگیرانه: برداشتن تخمدانها و لوله‌های فالوپ (سالپنگو-اوفورکتومی) برای ناقلان جهش BRCA .
- غربالگری منظم: سونوگرافی ترانس واژینال و آزمایش CA-125 سالانه برای افراد پرخطر.
- مشاوره ژنتیک: برای شناسایی جهشهای ارثی و برنامه‌ریزی پیشگیرانه.
۸. کارآزماییهای بالینی
شرکت در مطالعات جدید (مثلاً درمانهای هدفمند بر اساس جهشهای نادر یا سلول‌درمانی) میتواند گزینه امیدوارکننده‌ای باشد.
نکته کلیدی
شناسایی پروفایل مولکولی تومور (مانند جهش BRCA، HRD، یا MSI) به انتخاب درمانهای هدفمند کمک می‌کند. همکاری با تیم انکولوژی و ژنتیک برای دستیابی به بهترین نتیجه ضروری است.
توجه: این اطلاعات جایگزین مشاوره پزشکی نیست. برای برنامه‌ریزی درمانی متناسب با شرایط خود، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.